Türkiye, 2023 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve sistemin mimarı Recep Tayyip Erdoğan ile devam kararı verdi. Türkiye bu tercihi ile Yeni Türkiye Yüzyılı vizyonunu satın almıştır. Bu vizyon sadece Türkiye’de değil tüm dünyada dost – düşman her kesim tarafından saygıyla karşılanmıştır.
Türkiye Küresel Güç olma yolunda geçtiğimiz 20 yılda Savunma Sanayi alanında yerlilik ve millileşme yolunda önemli mesafe kat etti. 11. Kalkınma Planının[1] hedefleri ve politikaları başlığı altında savunma sanayi alanında “Silahlı Kuvvetlerimizin ve güvenlik güçlerimizin ihtiyaçlarını, sürekli gelişim anlayışı ile azami ölçüde milli teknolojiler ve yerli imkânlarla karşılamak ve savunma ihracatını artırmak üzere savunma sanayii ekosistemini güçlendirmek ve savunma sanayiinde edinilen becerilerin sivil sektöre yayılımını sağlamak” temel amaç olarak belirlenmiş ve yerlileşmede 2023 hedefi %75 olarak konulmuştur. 2022 yılı sonu itibariyle toplam Savunma ve Havacılık Sektör Cirosu 12,2 milyar $’a ulaşmıştır.
Savunma ve havacılık ihracatı ise 4,4 milyar $'a ulaşmıştır.[2] 2022 yılı sonu itibarı savunma sanayi ürünlerinde ile yerlilik oranında %80’e ulaşılarak konulan hedefin çok ilerisine geçilmiştir. Bir sonraki 5 yıllık (2024 – 2028) dönemde Savunma Sanayi ürünlerinde yerlilik oranının %100 seviyesine ulaşacağına garanti gözü ile bakabiliriz.
11. Kalkınma Planı çerçevesinde geliştirilen 2019 – 2023 Savunma Sanayi Stratejik Planı[3] “Türk savunma sanayiini, Türkiye’nin küresel güç vizyonu doğrultusunda inşa etmek” vizyonu ile tüm dünyaya parmak ısırtan savunma sanayi ürünlerine sahip olmuştur.
Bu başarı başta bölgesinde ve dünyada sorun çözen, istikamet belirleyen bir siyasetçi olan ve benzersiz bir iradeye sahip olan Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan, Savunma Sanayi Başkanlığı ve yılmadan çalışan Savunma Sanayi firmalarımıza aittir.
Cumhuriyetin ikinci yüzyılı “Yeni Türkiye Yüzyılı”nda 12. Kalkınma Planı ve 2024 – 2028 Savunma Sanayi Stratejik Planı hazırlıklarının başladığını değerlendirmekteyiz. Yeni Türkiye Yüzyılında Savunma Sanayi Stratejik Vizyonu “Küresel güç olma yolunda emin adımlarla ilerleyen Türkiye’nin yerli ve milli savunma sanayi alanında ürün ve hizmet ihracı ile küresel pazar payını artırmak” olmalıdır. Savunma ve havacılık sektörü mal ihracında hedeflerin ilerisinde olduğumuz da göz önünde bulundurulursa sektöre mal ihracının yanı sıra hizmet ihracı konusunda atılım yaptıracak hedefler ve teşvikler konulması önem arz etmektedir. Günümüzde savunma sanayi hizmet sektörü küresel çapta 200 milyar $ ciroları aşmış durumdadır.[4] Sadece kendi iş hacmi 200 milyar $ aşan sektörün, ülkelerin dış politikalarına da yön vermekte olduğu düşünüldüğünde, yeni dönemde Türkiye’nin göz ardı edemeyeceği bir öneme sahip olduğu yadsınamaz bir gerçektir.
Savunma Sanayi Hizmet Sektörü Nedir?
Ordular sahip oldukları teknik ve taktik kabiliyetler ile topraklarında barışın garantisi haline gelirler. Bu kabiliyetler doğru savunma stratejileri, yüksek teknoloji ürünü harp araç ve gereçlerine sahip olmak, iyi eğitilmiş özel birlikler ve entegre sınır güvenliği sistemlerine sahip olmakla sağlanabilir. Yüksek teknoloji ürünü ve çok pahalı sistemler savunma sanayinin mal sınıfına girmekte, bu sınıfa göre nispeten düşük maliyetli yatırımlarla temin edilebilecek doğru stratejiler oluşturulması, özel birliklerin sınır ötesi operasyonlar yapabilecek kabiliyetlere sahip olması, iyi yetiştirilmiş sınır ve sahil güvenlik birimleri gibi konular ise savunma sanayi hizmet sektörü alanına girmektedir.
Savunma Sanayi Hizmet Sektörünü; devletlerin orduları ve polis teşkilatlarının başta savunma sanayine has olanlar olmak üzere mal, ekipman, teçhizat vb ihtiyacının dışında kalan her türlü hizmet ihtiyacını karşılayan sektör olarak tanımlamak mümkündür. Hizmet sektöründe ana başlıklar, stratejik askeri danışmanlık hizmetleri, sınır ve sahil güvenliği eğitimleri, sınır ötesi operasyon eğitimleri, meskun ve kapalı mahal operasyonları gibi özel kuvvet eğitim hizmetleri, mühimmat, silah sistemleri, askeri ekipman tedariği gibi lojistik hizmetler sayılabilir.
Küresel pazarı incelediğimizde, Savunma Sanayi Hizmet Sektörü faaliyet alanlarını tasnife tabi tutarsak veya daha doğru bir deyişle hukukiliği açısından tabakalandırırsak / katmanlandırırsak;
- Stratejik Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri
- Lojistik Hizmetler
- Paramiliter Hizmetler
olmak üzere 3 ana kategoriye yerleştirebiliriz.
En üstte beyaz kategori olarak adlandırabileceğimiz, danışmanlık ve eğitim hizmetleri var. Orta tabakada bir kısmı beyaz bir kısmı gri bir kısmı siyah kategoriye giren lojistik hizmetler var. Alt tabakada ise siyah kategori olarak adlandırabileceğimiz paramiliter şirketler var.
Türkiye özelini düşünürsek bu 3 faaliyet alanının ilk ikisini düzenleyip sınırlarını belirleyen ve sonuncusunu tamamıyla yasaklayan bir mevzuat düzenlemesi Yeni Türkiye Yüzyılında Türkiye Cumhuriyeti Devletinin küresel güç olması yolunda önemli bir kapı daha açacaktır.
Ülkeler toprak bütünlüğünün korunması, vatandaşlarının güvenliğinin sağlanması için savunma sanayi ürünlerine yani silah sistemlerine ve ekipmanlara yatırım yapmaktadır. Savunma sanayi ürünlerine sahip olmak yetişmiş insan gücüne sahip olmadıktan sonra bir anlam taşımamaktadır. Ülkeler küresel ve bölgesel tehdit ve fırsatları iyi anlamalı, doğru değerlendirmeli, doğru yatırımlar yapmalıdır.
Dış tehditler ve terörle doğru mücadele edilebilmesi için doğru stratejiler oluşturulmalıdır. Oluşturulan stratejileri doğru uygulayabilmek için de ordunun gereken imkan ve kabiliyete sahip olması gerekmektedir. Devletler teknolojik silah sistemlerine yatırım yapmanın yanı sıra operasyonel kapasiteyi artıracak yetişmiş insan gücüne de sahip olmalıdır.
Bu noktada Savunma Sanayi Hizmet Sektörü kavramı devreye girmektedir.
Türkiye’de Savunma Sanayi Hizmet Sektörü
Türkiye’de literatüre savunma sanayi hizmet sektörü kavramı 2012 yılında kurulan SADAT Uluslararası Savunma Danışmanlık İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından sokulmuştur. 28 Şubat 2012 tarihli Ticaret Sicil Gazetesinde yayınlanan tüzüğü ile SADAT A.Ş. sadece Türkiye’de değil tüm dünyada ses getirmiştir.
SADAT Savunma A.Ş. Türkiye Cumhuriyeti Devletinin dost ve müttefiki ülkelerin savunma ve güvenlik kuvvetlerine stratejik danışmanlık, özel eğitimler ve lojistik ana konularında hizmetler sunmak üzere projeler oluşturmaktadır. SADAT A.Ş. tüm iddiaların aksine, çatışma bölgelerinden uzak durmakta, barışı destekleyen, savunma kapasitesini artırıcı projeler geliştirip uygulayarak hizmet sunmaya önem veren bir şirkettir.
Savunma sanayi hizmet sektörü kavramının literatüre girmesinden beri geçen 10 yıldan fazla sürede bu alanda hizmet veren firmalara her yıl bir yenisi eklenmektedir. Firmaların çoğunlukla eğitim alanında faaliyet gösterdiği görülmektedir. Eğitim piyasasından pay elde etmeye çalışan bu firmaların devlet desteğine ihtiyacı bulunmaktadır. Örnek olarak bu firmalar belirli kriterlere göre tasnife tabi tutularak yeterlilik sertifikaları verilir akreditasyonları yapılırsa, kurulup piyasaya giremeden kapanan firmalar çöplüğü olması engellenmiş olur.
Türkiye’de silahlı kuvvetlerden her yıl onlarca personel emekli olmaktadır. Meslek hayatları boyunca kazandıkları disiplin, ulaştıkları eğitim seviyesi, bilgi, beceri ve tecrübe ile Türkiye Cumhuriyeti Devletinin dost ve müttefiki ülkelerin silahlı kuvvetlerinin ihtiyaç duyduğu, tek er eğitiminden tutunda birlik seviyesi eğitimlere, temel ve ileri seviye özel birlik eğitimlerine, su altı savunma, su altı taarruz ve paraşüt operasyonları eğitimlerine, bakım, onarım, depolama eğitimlerine kadar pek çok alanda eğitici eğitimi hatta son kullanıcı eğitimlerini dahi yaptırabilecek donanımda olmaktadırlar. Bu kişilerin bir araya gelerek firma kurmaları kolay olmakta fakat pazara ulaşma imkanları kısıtlı kaldığından büyümeleri ve hatırı sayılır cirolara ulaşmaları çoğunlukla mümkün olamamaktadır. Bu muazzam potansiyel heba edilmektedir. Savunma Sanayi Hizmet Sektörü göz ardı edilemeyecek kadar yüksek öneme sahiptir.
SADAT A.Ş. olarak danışmanlık, eğitim ve lojistik hizmetlerdeki 10 yılı aşan sektörel deneyimimizi Anahtar Teslim Çözüm Paketleri haline de getirmiş bulunmaktayız.
Başlıca anahtar teslim çözüm paketlerimiz[5];
- Anahtar Teslim Özel Kuvvetler Çözüm Paketi
Sınır ötesi özel operasyonlar icra etme imkan ve kabiliyetine sahip özel kuvvetlerin; Teşkilat ve Malzeme kadro yapılarını planlayıp, eğitim, atış ve spor tesisleri ile karargah ve koğuş yapılarını inşaa edip, donatıp, temel ve özel kuvvet eğitimlerini yapmaktayız.
- Entegre Sınır Güvenliği Çözüm Paketi
Entegre Sınır Güvenliği Paketi, son model ekipman ve teknolojik sistemlerle donatılmış olarak tasarlanmıştır sınır karakolu ve eğitim hizmetlerini içermektedir.
- Askeri Standardizasyon ve Metroloji Merkezi Çözüm Paketi
“Askeri Standardizasyon ve Metroloji Merkezleri” ülkelerin savunma sanayi alanında ortak askeri standardizasyona ulaşmasını ve ülkeler arasında askeri lojistik faaliyetlerin kolayca yürütülmesini amaçlamaktadır.
Dünya’da Savunma Sanayi Hizmet Sektörü
Dünya’daki örnekleri incelediğimizde savunma sanayi hizmet sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin mali açgözlülükleri sebebiyle hizmet alanlarını Türkiye’deki gibi temiz, net çizgilerle ayırmadıklarını görmekteyiz. Bu şirketler danışmanlık, eğitim, lojistik ve paramiliter hizmetlerde tamamen iç içe geçmiş şekilde faaliyet göstermektedir. Hatta bazılarının teröre de bulaştığı görülmektedir.[6]
Dünya literatüründe sektörde Türkiye’deki gibi temiz bir ayrım gözetilmediğinden bu sektör daha çok “Özel Askeri Şirketler – Private Military Companies / PMC” [7] veya “Özel Askeri Yükleniciler – Private Military Contractors / PMC” [8] olarak isimlendirilmekte bunlardan paramiliter hizmetler sunanlar da “Özel Askeri ve Güvenlik Şirketleri – Private Military and Security Companies / PMSC” olarak isimlendirilmektedir. Küresel çapta bakıldığından 200 milyar $ civarında bir pazar büyüklüğü telaffuz edilmektedir. Türkiye kendine yakışır şekilde bu pazardan payını almalıdır.
Askeri danışmanlık ve eğitim firmaları bu hizmetleri sunarken, ister istemez Türk Savunma Sanayi ürünlerinin satışını teşvik, danışmanlık, aracılık faaliyetlerini de yürüterek, Savunma Sanayi Ürünlerimizin Pazar payının artmasında da katalizör görevi görmektedirler.
Savunma Sanayi Hizmet Sektörü Mevzuatı
Türkiye’de Savunma Sanayi 5201[9] ve 5202[10] sayılı kanunlarla düzenlenmiştir. Bu kanunlar Savunma Sanayinin mal üretimi ve satışını düzenlemektedir. Türkiye Savunma Sanayi Hizmet Sektörünü daha fazla görmezden gelmemeli ve ilgili mevzuatta düzenleme yaparak sektörü regüle ederek geliştirmelidir.
SADAT A.Ş. kurulduğu 2012 yılından itibaren mevzuat ihtiyacını ve önerilerini ilgili makamlara iletmektedir. Mevzuat değişikliği ile ilgili çözüm önerilerimiz hazırdır.
Mevzuatta yapılacak düzenlemeler ile Savunma Sanayi Hizmet Sektörü alanında nasıl faaliyet gösterileceğine ivedilikle düzenleme getirilmeli, mevcut firmalara mevzuata uymaları için zaman tanınmalı ve yeni kurulacakların mevzuata uygun kurulmaları sağlanmalı ve firmaların faaliyetleri denetlenmeli, firmalara Lisans verilmelidir.
Böylelikle küresel çapta yıllık 200 milyar $’a ulaşan savunma sanayi hizmet sektörü pastasından Türkiye’de şeffaf bir şekilde herhangi bir şüpheye maruz kalmadan fazlası ile hak ettiği payı almış olacaktır.
[1] 11. Kalkınma Planı, Sayfa 93, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
[2] Türk Savunma Sanayiinin 2022 Yılı Performansı, https://www.ssb.gov.tr/WebSite/contentList.aspx?PageID=48&LangID=1
[3] T.C. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı 2019 – 2023 Stratejik Planı, https://www.ssb.gov.tr/Images/Uploads/MyContents/V_20201229103801676675.pdf
[4] Özel Askeri Şirketlerin İş Ahlakı Açısından Değerlendirilmesi, https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/367268/ozel-askeri-sirketlerin-is-ahlaki-acisindan-degerlendirilmesi
[5] SADAT Savunma A.Ş. Anahtar Teslim Çözüm Paketleri, https://sadat.com.tr/tr/anahtar-teslim-cozumler.html
[6] Yusuf Alabarda, Wagner’den Blackwater’a Özel Askeri Şirketler, https://fikirturu.com/jeo-strateji/wagnerden-blackwatera-ozel-askeri-sirketler/
[7] Küresel Özel Askeri Şirketler, https://en.wikipedia.org/wiki/Private_military_company
[8] Küresel Özel Askeri Yükleniciler, https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_private_military_contractors
[9] Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5201&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
[10] Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5202&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
